«Баян-Жүрек» петроглифтары
«Баян-Жүрек» петроглифтері – Жетісу облысы Ақсу ауданы Қапал ауылынан 25 шақырым жерде орналасқан жартастағы бейнелер. 1993 жылы халықаралық қазақстан-француз археологиялық экспедициясы 3ейнолла Самашевтың басшылығымен зерттеді. Жалғыз бейнелер мен күрделі композициялар қола дәуірінен орта ғасырларға дейін осы ауданды мекендеген тайпалар мен халықтың өмірін, нанымдарын және дүниетанымын көрсетеді. Суреттердің бірінде қолын жоғары көтерген адамның фигурасы бейнеленген, оның үшбұрышты басы әртүрлі бағытта шығатын 7 сәулемен қоршалған. Бұл әртүрлі белгілермен безендірілген діни рәсімдерді немесе Құдайға теңестірілген кейіпкерді бейнелейтін адамның арнайы бас киімі болуы мүмкін. Мұндай бас киім үлгілері Таулы Алтайдың Қаракөл қорғандарының энеолит кезеңіне жататын, жерленген тас жәшіктердің қабырғаларында кездеседі, Сібірдің Окунев мәдениеті мен самус мәдениетінің археологиялық ескерткіштеріне және олармен параллель келетін, палеометалл дәуіріндегі андронов, қарасу мәдениеттерінің суреттерінде де кездеседі. Суреттердің ішінде ежелгі түркі кезеңінің жауынгер-шабандоздарының көптеген бейнелері бар, сюжеттердің бір бөлігі ғұн-сармат кезеңіне жатады.
«Баян-жүрек» кешенінде жотаның алғашқы екі шақырымында 1600-ден 1800 метрге дейінгі биіктікте орналасқан алты топта 2500-ге жуық сурет бар.
